Η διατροφή μας έχει υποστεί ριζικές αλλαγές τον τελευταίο αιώνα.
Οι πρώτες Οδηγίες Διατροφής των ΗΠΑ, που εκδόθηκαν το 1980, προειδοποίησαν ότι τα κορεσμένα λιπαρά και η χοληστερόλη προκαλούν παχυσαρκία και καρδιακές προσβολές, έτσι συνέστησαν στους Αμερικανούς να “μετριάζουν τη χρήση αυγών”, “περιορίζουν την κατανάλωση βουτύρου” και “κόβουν τα περιττά λιπαρά από τα κρέατα”.
Οι κατασκευαστές τροφίμων προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν αυτούς τους νέους κανόνες τροφίμων γεμίζοντας την αγορά με γλυκά χωρίς λιπαρά και λίπη χωρίς χοληστερόλη όπως το καλαμποκέλαιο, το έλαιο κανόλας και τη μαργαρίνη. Κατηγορώντας τις σύγχρονες επιδημίες υγείας όπως η παχυσαρκία, ο διαβήτης τύπου 2 και η καρδιοπάθεια στα κορεσμένα λιπαρά και τη χοληστερόλη, οι Οδηγίες Διατροφής των ΗΠΑ μας απομάκρυναν από ολόκληρες ομάδες θρεπτικών τροφίμων όπως το κρέας και τα αυγά και μας έσπρωξαν στην αγκαλιά της βιομηχανίας υπερεπεξεργασμένων τροφίμων.
Η γέννηση της τυπικής αμερικανικής διατροφής
Σαν μια καταιγίδα, οι ισχυρές δυνάμεις της βιομηχανοποίησης των τροφίμων, της αυξανόμενης αντι-κρεατικής διάθεσης και της φοβίας για τα λιπαρά και τη χοληστερόλη συγκρούστηκαν και τρέφονταν η μία από την άλλη για τα τελευταία 50 χρόνια, μεταμορφώνοντας δραματικά τον τρόπο διατροφής μας. Επειδή τα περισσότερα έθνη προσαρμόζουν τις οδηγίες διατροφής τους με βάση τις οδηγίες των ΗΠΑ, αυτή η στροφή μακριά από τα ζωικά λιπαρά και προς τους εξευγενισμένους υδατάνθρακες και τα φυτικά έλαια σήμαινε ότι ολόκληρος ο κόσμος επρόκειτο να λάβει μέρος σε ένα μεγάλο επιστημονικό πείραμα διατροφής—με καταστροφικές συνέπειες.
Χαρακτηριζόμενη από την αφθονία τροφών και ποτών υψηλής θερμιδικής αξίας και χαμηλής θρεπτικής αξίας, η λεγόμενη τυπική αμερικανική διατροφή (θα την αποκαλώ “SAD diet” από εδώ και στο εξής), δεν είναι πλέον μόνο ένα αμερικανικό πρόβλημα—αυτή η σύγχρονη αθλιότητα έχει εξαχθεί σε όλες τις γωνιές της Γης, θέτοντας σε κίνδυνο τη σωματική και ψυχική υγεία των ανθρώπων παντού.
Η σύγχρονη διατροφή και η ψυχική υγεία
Δυστυχώς, δεν έχουμε πολλά συγκεκριμένα στοιχεία για την ψυχική υγεία των ανθρώπων πριν από τον εκσυγχρονισμό της διατροφής μας, αλλά τα λίγα που έχουμε υποδεικνύουν ότι η ψυχική μας υγεία ήταν πιο ανθεκτική στο παρελθόν από ό,τι είναι σήμερα.
Η βιομηχανική παγκοσμιοποίηση έχει καταστήσει δύσκολο να βρούμε ανθρώπους αυτόν τον αιώνα που να τρέφονται αποκλειστικά από τη γη, αλλά στα μέσα του περασμένου αιώνα, υπήρχαν ακόμα θύλακες διατροφικής λογικής.
Έρευνες για τη διατροφή και τη σχιζοφρένεια
Σε ένα άρθρο του 2003 με τίτλο “Διατροφή και Σχιζοφρένεια”, ο ψυχίατρος του Πανεπιστημίου του Σέφιλντ, Malcolm Peet, M.D., τόνισε ενδιαφέρουσες μελέτες από την Ταϊβάν, την Τόνγκα, το Τρινιντάντ, την Παπούα Νέα Γουινέα, το Μαλάουι και την Ακτή του Χρυσού της Αυστραλίας, όλες από τις οποίες υπέδειξαν ότι η σχιζοφρένεια ήταν πολύ λιγότερο κοινή σε ανθρώπους που τρέφονταν από το κυνήγι, το ψάρεμα και την αυτοκαλλιέργεια. Όπως έγραψε ο Peet, “Είναι αξιοσημείωτο ότι οι μελέτες πραγματικά αυτόχθονων πληθυσμών είναι σχεδόν ομόφωνες στην αναφορά πολύ χαμηλών ποσοστών σχιζοφρένειας.”
Για παράδειγμα, σημάδια σχιζοφρένειας ήταν εξαιρετικά σπάνια μεταξύ μη εκδυτικοποιημένων νησιωτών του Ειρηνικού τη δεκαετία του 1950. Από τους 60.500 κατοίκους που εξετάστηκαν, οι ερευνητές εντόπισαν μόνο δύο άτομα με ψυχωτική συμπεριφορά (0,003%), ενώ η επικράτηση της ψύχωσης μεταξύ των Ευρωπαίων την ίδια περίοδο ήταν 67 φορές υψηλότερη (0,2%).
Διατροφική ψυχιατρική & Μεσογειακή διατροφή: Μια καλύτερη προσέγγιση;
Η σχετικά νέα ειδικότητα της διατροφικής ψυχιατρικής δημιουργήθηκε με την πεποίθηση ότι η επιδείνωση της ποιότητας της διατροφής μας ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την επιδείνωση της ψυχικής μας υγείας.
Για την πρόληψη και τη θεραπεία της κατάθλιψης και άλλων ψυχικών καταστάσεων, οι περισσότεροι ηγέτες αυτής της αναδυόμενης ειδικότητας προτείνουν τη μετάβαση από την SAD διατροφή στη μεσογειακή διατροφή. Αν και ορίζεται αόριστα και ασυνεπώς, η μεσογειακή διατροφή έχει πρόσφατα περιγραφεί ως εξής:
- Πλούσια σε ολικής αλέσεως δημητριακά, λαχανικά, φρούτα, ξηρούς καρπούς, όσπρια και ελαιόλαδο
- Μέτρια σε θαλασσινά, πουλερικά, αυγά, χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά γαλακτοκομικά και κόκκινο κρασί
- Χαμηλή σε γλυκά, κόκκινο κρέας και επεξεργασμένα κρέατα
Η ιστορία του πώς το μεσογειακό διατροφικό πρότυπο και η φιλοσοφία του “ολικής αλέσεως δημητριακά καλά, ζωικά λιπαρά κακά” έγινε μέρος της συλλογικής μας συνείδησης εξιστορείται δεξιοτεχνικά από τη δημοσιογράφο έρευνας Νίνα Τέιχολζ στο “The Big Fat Surprise”.
Αναθεώρηση της Μεσογειακής Διατροφής
Ένα κομμάτι ευσεβής πόθος, ένα άλλο εικασία, το μεσογειακό διατροφικό πρότυπο ξεκίνησε ουσιαστικά ως μια ρομαντική θεωρία για το τι πρέπει να τρώμε, εμπνευσμένη από επιλεγμένες πτυχές των μεσογειακών παραδόσεων και υποστηριζόμενη από μη επιστημονικές μελέτες που πραγματοποιήθηκαν τη δεκαετία του 1950 και του 1960 από τον Ancel Keys, M.D., ερευνητή του Πανεπιστημίου της Μινεσότα που πίστευε ότι τα κορεσμένα λιπαρά προκαλούσαν καρδιοπάθειες.
Οι δημιουργοί της μεσογειακής διατροφής δεν ξεκίνησαν με μια σκεπτική εξέταση των διατροφικών κινδύνων και οφελών των επιμέρους τροφίμων, χρησιμοποιώντας αυτές τις πληροφορίες για να σχεδιάσουν ένα διατροφικό πρότυπο και να το δοκιμάσουν σε ανθρώπινες κλινικές δοκιμές για να δουν αν βελτιώνει την υγεία.
Αντίθετα, παρατήρησαν ότι οι άνθρωποι που ζούσαν σε χώρες κατά μήκος της βόρειας ακτής της Μεσογείου γενικά φαίνονταν πιο υγιείς από τους Αμερικανούς, υπέθεσαν ότι μερικές από τις διαφορές στον τρόπο που έτρωγαν πρέπει να ήταν υπεύθυνες για την ανώτερη υγεία τους και στη συνέχεια σχεδίασαν ένα διατροφικό πρότυπο που πίστευαν ότι αντιπροσώπευε τις πιο υγιεινές πτυχές αυτών των μαγειρικών παραδόσεων.
Μεταξύ των σημαντικών αποκαλύψεων στο βιβλίο της Teicholz είναι ότι ο καθηγητής Walter Willett (ένας διακεκριμένος ερευνητής διατροφής που ήταν τότε πρόεδρος της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ) κήρυξε πρόωρα τη μεσογειακή διατροφή ως υγιεινό διατροφικό πρότυπο το 1993—επτά χρόνια πριν δοκιμαστεί για πρώτη φορά σε ανθρώπινες κλινικές δοκιμές.
Κλινικές Δοκιμές και Μεσογειακή Διατροφή
Η μεσογειακή διατροφή έχει δοκιμαστεί εκτενώς σε δεκάδες ανθρώπινες κλινικές δοκιμές για φυσικές καταστάσεις υγείας όπως η παχυσαρκία, οι καρδιοπάθειες και ο διαβήτης τύπου 2 και έχει ξεπεράσει συστηματικά τη SAD διατροφή, κερδίζοντας την εμπιστοσύνη της ιατρικής κοινότητας και των διατροφικών πολιτικών.
Όσον αφορά τις ψυχικές καταστάσεις υγείας, αν και οι μελέτες που δοκιμάζουν την ικανότητα της μεσογειακής διατροφής να προλαμβάνει ή να θεραπεύει ζητήματα μνήμης και γνωστικής υγείας έχουν δώσει μικτά αποτελέσματα, τρεις κλινικές μελέτες έχουν τώρα δείξει ότι η μετάβαση από μια κακής ποιότητας SAD διατροφή στη μεσογειακή διατροφή μπορεί να βελτιώσει τα συμπτώματα της κλινικής κατάθλιψης όταν προστίθεται στην τυπική ψυχιατρική θεραπεία (φαρμακευτική αγωγή και/ή ψυχοθεραπεία). Η επιστήμη είναι σαφής: Η μεσογειακή διατροφή είναι πιο υγιεινή από τη SAD διατροφή, οπότε αν τρώτε αυτή τη στιγμή μια SAD διατροφή, η μετάβαση στη μεσογειακή διατροφή θα ήταν ένα σταθερό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.
Τι κάνει τη Μεσογειακή Διατροφή πιο Υγιεινή;
Τι κάνει τη μεσογειακή διατροφή πιο υγιεινή από τη SAD διατροφή; Είναι τα ξηροί καρποί; Το ελαιόλαδο; Το κόκκινο κρασί; Δεν γνωρίζουμε πραγματικά. Αυτοί που υποστηρίζουν τη μεσογειακή διατροφή υποθέτουν ότι είναι ανώτερη από τη SAD διατροφή επειδή είναι χαμηλότερη σε κορεσμένα λιπαρά, τρανς λιπαρά και προστιθέμενα σάκχαρα, πλουσιότερη σε βασικά θρεπτικά συστατικά, υψηλότερη σε ίνες και γεμάτη από πολύχρωμα φρούτα και λαχανικά γεμάτα φυτοθρεπτικά συστατικά—φυσικά φυτικά χημικά που πιστεύεται ότι έχουν μοναδικές αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Ωστόσο, υπάρχουν τόσες πολλές διαφορές μεταξύ αυτών των δύο διατροφικών προτύπων που δεν υπάρχει εύκολος τρόπος να καθοριστεί ποια στοιχεία της μεσογειακής διατροφής είναι υπεύθυνα για τα οφέλη της για την υγεία.
Σημαντικές Παρατηρήσεις
Σχεδόν οποιαδήποτε αλλαγή κάνετε στη σύγχρονη αθλιότητα που είναι η SAD διατροφή είναι πιθανό να την κάνει πιο υγιεινή. Με άλλα λόγια, απλώς και μόνο επειδή τα αναδυόμενα στοιχεία υποστηρίζουν την ιδέα ότι η μεσογειακή διατροφή είναι καλύτερη για τον εγκέφαλο από τη SAD διατροφή, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι η καλύτερη διατροφή για τον εγκέφαλο—και υπάρχουν καλοί λόγοι να υποψιαζόμαστε ότι δεν είναι. Μερικά παραδείγματα:
- Τα δημητριακά και τα όσπρια που αποτελούν τη βάση της μεσογειακής διατροφής είναι από μόνα τους φτωχά σε θρεπτικά συστατικά και περιέχουν ακόμη και αντιθρεπτικά που παρεμβαίνουν στην ικανότητά μας να προσπελάσουμε ορισμένα βασικά μέταλλα.
- Η μεσογειακή διατροφή αποδοκιμάζει ορισμένες πηγές εξευγενισμένων υδατανθράκων όπως τα γλυκά, ενώ αποθεώνει άλλες, όπως το ψωμί και τα ζυμαρικά.
- Η μεσογειακή διατροφή ενθαρρύνει την κατανάλωση αλκοόλ.
Αλλά το μεγαλύτερο τυφλό σημείο της μεσογειακής διατροφής είναι ότι δίνει πολύ λίγη προσοχή στη μεταβολική υγεία. Με άλλα λόγια, περιέχει υπερβολικά πολλούς υδατάνθρακες για να τους επεξεργαστούν με ασφάλεια τα άτομα με αντοχή στην ινσουλίνη, με αποτέλεσμα υψηλότερα επίπεδα ινσουλίνης που μπορούν να βλάψουν τον μεταβολισμό του εγκεφάλου με την πάροδο του χρόνου. Η λέξη “μεταβολισμός” αναφέρεται στη σύνθετη συλλογή χημικών αντιδράσεων που χρησιμοποιούν τα κύτταρά μας για να μετατρέψουν την τροφή σε ενέργεια. Επειδή ο εγκέφαλος είναι ένα ενεργειακό γουρούνι, εάν η μεταβολική του μηχανή δεν μπορεί να παράγει αρκετή ενέργεια για να καλύψει τις ανάγκες του, μπορεί και θα δυσλειτουργήσει.
